Vrienden OV

De gebruiker als bron van dynamische vervoersinformatie

Mathieu Hommes, Arnoud Visser, Bob Hertzberger, Informatica Instituut, Universiteit van Amsterdam

Het is al lang mogelijk om een reis met het openbaar vervoer van te voren te plannen. Met behulp van allerlei boekjes en programma's van de vervoersbedrijven is het mogelijk een reis uit te stippelen, zodat de verschillende schakels aaneensluiten tot een keten. Een ervaren reiziger heeft dit echter niet nodig, die kent z'n reisschema door en door.

Als een van de schakels in de keten een vertraging heeft kan zelfs een ervaren reiziger echter in de problemen komen. Het reisschema zal dan ter plekke moeten worden bijgesteld. De reiziger moet dan onderweg via (mobiele) apparaten de actuele informatie over de afwijkingen ten opzichte van de dienstregelingen kunnen ophalen. Deze dynamische informatie moet door de vervoersbedrijven continu aangepast en beschikbaar gesteld worden, liefst op een centrale plaats. Dit vereist samenwerking tussen de vervoersbedrijven. Of, in het geval van Vrienden OV, door middel van samenwerking tussen de klanten van de vervoersbedrijven, de reizigers. De VriendenOV-site is te vinden op het adres:

 wap.uva.nl/vov/

Op deze pagina proberen we het idee achter Vrienden OV duidelijk maken, en daarvoor zullen we een kleine situatieschets geven.
 

Bij de bushalte

Laten we een situatie beschrijven die iedereen bekend voorkomt. Men komt om 10 over bij de bushalte. Volgens het schema zouden er om 12 en 14 over twee bussen, van verschillende vervoersbedrijven, in de goede richting langs moeten komen. Echter, na 10 minuten heeft u nog geen bus gezien. Belt u dan met OVR-reisinformatie om te vragen of er stremmingen zijn, of surft u naar een site waar de actuele busposities grafisch weergegeven zijn? In het geval van VriendenOV geeft u uw positie door, en krijgt u het mobiele telefoonnummer terug van een reiziger die waarschijnlijk in een van de twee bussen zit. Van deze persoon hoort u wat er aan de hand is, en hoe lang u waarschijnlijk nog moet wachten. Even later wordt u gebeld door iemand anders, die een paar haltes verderop op dezelfde bus staat te wachten. Als wederdienst ligt u nu de ander in, met de informatie die u net heeft verkregen.
 

Is Vrienden OV technisch reeds mogelijk?

Bovengenoemde schets klinkt misschien een beetje utopistisch, doch is technisch nu reeds mogelijk. Het is zelfs mogelijk zonder dat speciale apperatuur moet worden aangeschaft. Mathieu Hommes toont in zijn afstudeeronderzoek aan dat de reiziger slechts in het bezit van een WAP-telefoon hoeft te zijn. Verdere details kunt u in zijn afstudeerpresentatie [@] of zijn afstudeerscriptie vinden [@]. Een werkend prototype kunt u op wap.uva.nl/vov uitproberen [@]. Het kan misschien zelfs via het uitwisselen van SMS-berichten worden afgehandeld. Dit is echter (nog) niet onderzocht, omdat in deze gevallen de huidige positie handmatig moet worden opgegeven, hetgeen niet echt gebruikersvriendelijk is. In het geval van een WAP-telefoon kan het aantal handelingen langs de weg beperken door de reiziger een selectie te laten maken uit de gebruikelijke trajecten, die hij zelf van te voren via het internet heeft opgegeven. Als men via SMS-berichten werkt is het aantal handelingen langs de weg een stuk moeilijker te beperken.

Mathieu heeft zich eerst geconcencentreerd op een nog gebruikersvriendelijke variant, namelijk waar de huidige positie wordt doorgegeven zoals opgegeven door een GPS-ontvanger. Tegenwoordig is zo'n GPS-ontvanger reeds verkrijgbaar als insteekkaart van een PocketPC. In de rest van het artikel zullen we beschrijven hoe dit in zijn werk gaat.
 

Via Internet

De reizigers die meedoen aan Vrienden OV bevinden zich in een database met een web-interface. Via deze web-interface kunnen de gebruikers de informatie over hunzelf onderhouden. De reiziger is volledig anoniem, alleen zijn telefoonnummer is bekend, zoals men kan zien in het inschrijf-scherm (figuur 1).
 
Figuur 1: het inschrijfscherm

 
 








Als de gebruiker het openbaar vervoer voor het woon-werk verkeer gebruikt, zal hij bijna dagelijks een op een bepaalde tijd een vast traject afleggen. Dit kan hij opgeven via de web-interface (zie figuur 2). Als deze reiziger nu om 19.30 opbelt, neemt het systeem aan dat hij zich op dit traject bevindt, en vult waar mogelijk WAP-menu's met deze data reeds in. Als de reiziger zich ergens anders bevindt, kan hij deze aannames natuurlijk altijd corrigeren.
 

Figuur 2: het trajectscherm

 
 








Verder kan deze data gebruikt als er informatie wordt gevraagd over dit traject. Echter, hiermee wordt met een waarschijnlijkheid gewerkt. Als er andere reiziger zich net met de telefoon heeft gemeld dat hij zich op dit traject bevindt, wordt dat het telefoonnummer van de andere reiziger als eerste genoemd. Sterker, er wordt bijgehouden op welk tijdstip een reiziger zich waar meldt. Als dit niet overeenkomt met de opgegeven trajecten, dan wordt de waarschijnlijkheid van de opgegeven trajecten verlaagd.
 

Via een WAP-telefoon

Niet alle functionaliteit die op de internetsite geboden wordt, is relevant voor een mobiele gebruiker. De functionaliteit die essentieel voor Vrienden OV is omvat:
Functionaliteit als het wijzigen van een wachtwoord, persoonsgegevens wijzigen of het uitschrijven als deelnemer aan Vrienden OV zijn allemaal zaken die niet per se onderweg uitgevoerd hoeven te worden. De belangrijkste functie van Vrienden OV is het zoeken naar een medereiziger. De volgende screendumps geven aan hoe dit op een WAP-telefoon gedaan kan worden:
Figuur 3: een medereiziger zoeken

 
 








Echter, Vrienden OV geeft deze informatie niet meteen. U moet eerst inloggen, en doorgeven waar u bent, zodat Vrienden OV ook uw nummer door kan geven aan andere reizigers. Dat doorgeven waar u bent wordt zo makkelijk mogelijk gemaakt, met behulp van de informatie reeds eerder opgegeven (bijvoorbeeld op de internet-site). Als u heeft verteld waar u bent, kan ook de selectie van vervoermiddel waar u medereiziger zoekt makkelijker worden gemaakt.

Daarnaast is het toevoegen, veranderen en verwijderen van een traject iets dat ook onderweg moet kunnen. Een reistraject opgeven is vanuit het oogpunt van Vrienden OV een interessante functies om die overal aan te bieden. Hoe meer reizigers trajecten opgegeven terwijl ze op weg zijn, hoe beter het systeem werkt. Maar de gebruiker moet hiervoor veel informatie invoeren wat lastig is. Een onderdeel van een traject veranderen is echter niet veel werk

Uit de screendumps kan men zien dat technisch het zeker mogelijk is om Vrienden OV met een WAP-telefoon te benaderen, doch dat dit toch nog zeer veel handelingen vergt. Gedeeltelijk zijn dit de beperkingen van de huidige mobiele telefoons. De schermpjes waarop informatie getoond moet worden zijn erg klein. Ook wordt er nog geen kleur ondersteunt. Een rijke interface met veelgekleurige afbeeldingen, heel veel informatie en scripts die veel grafische en navigatie mogelijkheden bieden zijn dus niet mogelijk.

De schermen kunnen erg weinig informatie in één keer tonen. Hoewel de mogelijkheden van mobiele telefoons steeds uitgebreider worden, zal de grootte van de schermen waarschijnlijk nog lang klein blijven. Om namelijk handzaam te blijven is er geen ruimte om een groot scherm in te bouwen, en een groot scherm kost veel van de batterijen. Ook technisch is dit niet mogelijk, een opvouwbaar scherm is nog niet beschikbaar. Ook zal hierdoor de draagbaarheid van het apparaat duidelijk minder zijn. Gebruikers van kleine schermen moeten dan ook erg veel scrollen. Om het scrollen te beperken moet de hoeveelheid informatie op de pagina beperkt zijn. Daarvoor moeten de getoonde pagina's een goede structuur hebben, zodat de gebruikers zichzelf goed kunnen oriënteren.

Wat onze toepassing echter nog het meeste opbreekt, is dat de bediening van een mobiele telefoon niet erg gemakkelijk is. Een mobiele telefoon heeft slechts tien toetsen waarmee letters en getallen moeten worden ingevoerd. Daardoor kan men niet verwachten dat de gebruiker veel informatie zal intypen. Het opgeven van de huidige traject vanaf nul is dan ook duidenlijk te veel gevraagd. Men kan alleen bevestigingen en kleine correcties van de WAP-gebruiker verwachten.
 

Binnenkort niet meer nodig

Echter, het opgeven van het huidige project is binnenkort niet meer nodig. De ontwikkelingen in de wereld van de GPS gaan hard, en men kan verwachten dat er over een paar jaar telefoons op de markt komen met een ingebouwde GPS-chip. Hiervoor vooruit lopend zullen we dezelfde toepassing op een ander platform bouwen, namelijk een PocketPC met een GPS kaart.
 
 
Figuur 7: de gebruikte PocketPC

 
 








Bij het inloggen hoeft dan slechts het telefoonnummer, wachtwoord en de huidige GPS-data te worden gegeven (zie figuur 8), en kunnen de andere schermen van figuur 4 achterwegen blijven.
 
 

Figuur 8: het GPS en het inlogscherm
Wanneer de huidige locatie bekend is, kan het VriendenOV programma een redelijke suggestie doen van het huidige reistraject en de trajecten waar naar medereizigers gezocht kan worden.

Conclusie

Het doel van het afstudeeronderzoek was om aan te geven wat er mogelijk is bij de combinatie van ICT en mobiliteit. Als toepassing is een dynamisch reisinformatie systeem ontworpen en gebouwd. Het unieke van dit systeem is dat het niet gevoed wordt door een samenwerking de openbaar vervoerbedrijven, maar door de reizigers zelf. Het systeem is met de huidige staat van de techniek reeds te maken, en we hebben zelfs aangetoond dat een gebruikersvriendelijke variant mogelijk is.