10/28/13 (verstuurd per email: Mon, Oct 28, 2013 at 2:31 PM)
to ,
cc: Hans Dekkers, Ulle Enriss
Zeer geachte rector magnificus,
Naar aanleiding van uw bericht van 25 oktober j.l. over het tentamenincident dat in scene was gezet door AT5 het volgende.
De Nederlandse universiteiten zijn de laatste jaren met enige regelmaat negatief in het nieuws vanwege wetenschappelijke fraude, dus het valt te begrijpen dat wie in het openbaar twijfel zaait aan de integriteit van het academische bedrijf een tere zenuw raakt.
AT5 heeft de verleiding kennelijk niet kunnen weerstaan om gemakkelijk te scoren. Maar hun "onderzoeksjournalistiek" getuigt niet van grote intellectuele finesse. Want het komt me voor dat de gang van zaken bij het tentamen waar de AT5 journalist aan deelnam eerder getuigt van redelijkheid dan van nalatigheid van de kant van de universiteit. Anders gezegd: als ik de docent was geweest die door AT5 werd gefopt zou ik waarschijnlijk hetzelfde gehandeld hebben. "Ik ken u niet, maar ik geef u het voordeel van de twijfel, want de tentamenlijst zou een fout kunnen bevatten. Wij zoeken dit later uit, en voorlopig voeg ik uw naam toe." Eerlijk gezegd lijkt me hier weinig mee mis. Als ik zelf de cursusdocent zou zijn geweest en niet alleen de surveillant, dan zou ik waarschijnlijk wel even hebben doorgevraagd bij een mij totaal onbekend gezicht. Maar bij een grote groep studenten en een korte cursus is het begrijpelijk dat de cursusdocent niet alle studenten die het hoorcollege hebben gevolgd van gezicht kent.
Het antwoord op de vraag "Kan een dergelijk incident zich ook bij andere studierichtingen voordoen?" moet dan ook "Ja" luiden, lijkt me.
"Gaat de betreffende examencommissie het tentamen ongeldig verklaren?" Hier lijkt me geen aanleiding toe. Het feit dat een undercover AT5 journalist aan het tentamen kon meedoen zegt dat het mogelijk is om undercover mee te doen, en daar volgt niet uit dat een van de regulier ingeschreven studenten voor het tentamen iets onrechtmatigs heeft gedaan. Sterker: ik zou het eerlijk gezegd een grof schandaal vinden als de universiteit het tentamen ongeldig zou verklaren. Dit benadeelt immers alle regulier ingeschreven studenten, het gaat tegen elke redelijkheid in, en het zou kunnen worden opgevat als een laffe knieval voor de media. Doe dit dus niet, als u niet wilt dat we ons voor onze werkgever gaan schamen.
Ik ben overigens benieuwd naar de antwoorden van de journalist op de tentamenvragen. Als deze journalist, zonder de cursus te volgen, een uitstekend tentamen-resultaat "Argumentatietheorie" heeft kunnen halen, dan zegt dat iets over het niveau van de cursus. Dit lijkt me dan een zaak die heel wat zwaarder zou moeten wegen dan het blote feit van de klandestiene AT5 deelname aan het tentamen.
"Welke maatregelen gaat de UvA treffen op de korte en lange termijn?" Dit is de vraag waar het om gaat. Ik hoop van harte dat het incident de universiteit geen aanleiding geeft om over te gaan tot strengere regelgeving, extra controle van identiteitspapieren, en dergelijke. Op zijn hoogst zou men kunnen overwegen om voortaan bij elk tentamen voor elke student identiteitscontrole uit te voeren aan de hand van de collegekaart met foto. Maar er moet dan wel luid en breed worden aangekondigd dat er actieve controle gaat plaatsvinden, om studenten die per ongeluk hun collegekaart thuis hebben laten liggen niet te duperen.
Een betere weg dan strengere regelgeving en/of handhaving lijkt me om een beroep te doen om het eergevoel van wie het privilege geniet aan onze universiteit te studeren. Aan een aantal universitaire instellingen is zoiets al gebruikelijk. Zie bij voorbeeld de stanford honor-code.
Universiteiten in de Verenigde Staten hebben hierin een mooie traditie, die wordt uiteengezet in Wikipedia, Academic Honor Code.
Zelf doe ik ook een beroep op het eergevoel van mijn studenten, door op het laatste hoorcollege voor een tentamen de eerlijke gang van zaken aan de orde te stellen. Ik leg dan bij voorbeeld uit waarom het redelijkerwijs onmogelijk is om een waterdichte controle op fraude uit te voeren. Ik geef een voorbeeld. Mijn mastercursus "Software Specification and Testing" (Master Software Engineering) werd vorige week afgesloten met een tentamen dat voor de helft bestond uit een computer lab test. Daarbij moest een aantal vragen over stukken software (computerprogramma's) worden beantwoord, en diende met de computer te worden gecontroleerd of die software fouten bevatte.
Elke computer die verbonden is met internet staat in contact met de hele wereld, en het is vrijwel ondoenlijk om te controleren of de studenten tijdens het tentamen niet via internet chatten over de vragen. Dus de redelijke oplossing is om met elkaar af te spreken dat het een erezaak is om dit niet te doen. De studenten verklaarden zich hier mee eens, dus zo gezegd zo gedaan.
Alternatief zou zijn geweest om alle computers van internet los te koppelen, of te voorzien van firewalls, kortom, om een uitdaging te creeren voor hackers. Hopelijk begrijpt u waarom ik deze weg liever niet bewandel.
Bij het tot een erezaak maken van eerlijk gedrag bij tentamens is er nog wel een vraag die moet worden beantwoord. Wat gebeurt als onverhoopt toch wordt ontdekt dat iemand de erecode heeft geschonden? Het zou mooi zijn als de universteit haar docenten zou helpen met een passend antwoord hierop.
met de meeste hoogachting,
Jan van Eijck
hoogleraar computationele semantiek (ILLC, UvA)
docent Masteropleidingen Software Engineering en Logica (UvA)
senior onderzoeker Centrum voor Wiskunde en Informatica (CWI)
Deze brief is helaas nooit beantwoord; daar hadden de bestuurders van de UvA in 2013 kennelijk geen tijd voor.